|
Instabiliteit in de narratologie Een specifiek gevolg van de virtualiteit van het netwerk is instabiliteit (uitleg). In Bolters visie is dit gerelateerd aan het 'teken' in hypertekst: [W]riter and reader know that there is no transcendence, because they know that the topical elements they create are arbitrary sequences of bits made meaningful only by their interconnecting links. (Bolter, 1991: 204)Deze omschrijving plaatst het elektronische teken in de poststructuralistische visie op taal. * Het verschil tussen de regressie van het teken en de link in hypertekst is dat deze laatste expliciet is en door de auteur gemaakt. De connectie kan om allerlei redenen mislukken, zoals bij 'instabiliteit' beschreven is. Bolter stelt dat "all the interpretive meaning of an electronic text is embodied in the ramifying structure of its connections" (Bolter, 1991: 201). * Hiermee maken ook de mislukte connecties deel uit van de betekenis van een hypertekst of hyperfictie. Volgens Moulthrop, die zich bezighoudt met zowel de theorie als met de praktijk van hypertekst en hyperfictie, is instabiliteit het belangrijkste aspect van hypertekst (Moulthrop, 1997). Hij verbindt instabiliteit aan het concept 'breakdown' dat refereert aan zowel de momenten dat er letterlijk iets fout gaat als aan een meer abstract proces: [...] we prefer to talk about breakdowns. By this we mean the interrupted moment of our habitual, standard comfortable 'being-in the-world'. Breakdowns serve an important cognitive function, revealing to us the nature of the practices and equipment, making them 'present-handed' to us, perhaps for the first time. (Winograd en Flores in Moulthop 1997:10)Deze 'breakdown' vertoont sterke overeenkomsten met het concept van vervreemding dat Shklovsky * op de volgende manier omschrijft: If we examine the general laws of perception, we see that as it becomes habitual, it also becomes automatic [...] in order to make us feel objects, to make a stone feel stony, man has been given the tool of art. By 'estranging' objects and complicating form, the device of art makes perception long and 'laborious'. (Shklovsky 1998:4-6)Shklovsky beschouwt deze vervreemding als het doel van de kunst. In hyperfictie is het gebruikmaken van de instabiliteit van hypertekst dus een van de manieren om dit doel te bereiken. Het kunstenaarcollectief Jodi maakt gebruik van de esthetische kwaliteiten van vastlopende computers. Hier zijn ook de vervreemdende eigenschappen van instabiliteit zichtbaar: de eerste reactie van bezoekers aan de site is toch de angst dat hun computers daadwerkelijk zijn vastgelopen. Een opvallend kenmerk van instabiliteit bij hyperfictie is dat de lezer nooit met zekerheid kan bepalen of instabiliteit al dan niet de bedoeling van de schrijver is geweest. Instabiliteit kan ook onbedoeld een vervreemdend effect hebben. Op deze manier gaat een effect dat de schrijver niet bedoeld of zelfs maar voorzien heeft, voor de lezer deel uitmaken van het werk. |